Dżdżownice to jedne z najpowszechniejszych i najbardziej rozpoznawalnych organizmów żyjących w glebie na świecie. Są członkami typu pierścienic– Annelida, który obejmuje również pijawki i bezkręgowce morskie. Dżdżownice obecnie występują w prawie każdym ekosystemie lądowym na Ziemi. Odgrywają kluczową rolę w utrzymaniu zdrowia gleby i wspieraniu wzrostu roślin, ponieważ pomagają rozkładać materię organiczną i uwalniać składniki odżywcze z powrotem do gleby. Poprawiają również strukturę gleby, przekopując się przez glebę, tworząc kanały umożliwiające lepszą infiltrację wody i wymianę powietrza.

 Badacze dżdżownic

Dżdżownice były badane przez naukowców od wieków, a badacze z wielu różnych dyscyplin studiowali biologię, ekologię i fizjologię tych fascynujących stworzeń.

Być może jednym z najbardziej znanych badaczy dżdżownic był Karol Darwin. Darwin kochał dżdżownice przez całe życie i przeprowadził rekordowy chyba, bo trwający 29 lat eksperyment mający wyjaśnić ich rolę w tworzeniu gleby.

W roku 1842, więc wkrótce po powrocie z wyprawy morskiej wybrał poletko na łące w swoich włościach i rozsiał na nim delikatną, równomierną warstwę kredy. Od czasu do czasu zaglądał tam, ale nie ingerował. W roku 1871, kiedy postanowił zebrać wyniki swoich badań nad dżdżownicami, powrócił, wykopał długi rów i obserwował, gdzie znajduje się rozsypana przed ponad ćwierć wiekiem kreda. Okazało się, że warstewka kredy została przysypana ponad piętnastocentymetrową warstwą gleby i przetrawionych resztek roślinnych. 

Jasno z tego wynikało, że to dżdżownice  zjadając liście wytworzyły grubą warstwę żyznej gleby – rocznie produkowały średnio prawie pół centymetra. 

Wyniki badań nad dżdżownicami, które łącznie trwały prawie czterdzieści lat, Darwin opublikował w roku 1881, w rok przed śmiercią, w książce „The Formation of Vegetable Mould Through the Action of Worms, with Observations of their habits”.

Była to jego ostatnia książka i wzbudziła nadspodziewane zainteresowanie nie tyle ze względu na dżdżownice, ile na osobę wielkiego autora. Niemniej jednak przyczyniła się do zmiany poglądów na rolę dżdżownic w glebie, które dotąd były pogardzane i uważane za szkodniki. Do dziś dzieło to zalicza się do klasyki literatury agrobiologicznej.

Frank E. Beddard był brytyjskim zoologiem, który pisał obszernie o dżdżownicach pod koniec XIX i na początku XX wieku. Beddard był szczególnie zainteresowany taksonomią i anatomią dżdżownic i opublikował kilka wpływowych artykułów na te tematy. Jego badania pomogły rzucić światło na niesamowitą różnorodność dżdżownic i ich adaptacje do różnych środowisk.

Tomás Faúndez jest chilijskim naukowcem zajmującym się glebą, który badał rolę dżdżownic w agroekosystemach. Badania Faúndeza wykazały, że dżdżownice odgrywają ważną rolę w poprawie struktury gleby, ograniczeniu erozji gleby i zwiększeniu dostępności składników odżywczych dla upraw. Badał również sposoby modyfikowania praktyk rolniczych w celu wspierania populacji dżdżownic i poprawy stanu gleby.

Josef Hofman, ekolog z Niemiec, badał ekologiczne skutki introdukcji obcych gatunków dżdżownic w różnych regionach świata. Badania Hofmana wykazały, że wprowadzone gatunki dżdżownic mogą mieć znaczący wpływ na obieg składników odżywczych w glebie i wzrost roślin, co z kolei może mieć wpływ na funkcjonowanie ekosystemu i różnorodność biologiczną. Badał również sposoby zarządzania lub kontrolowania inwazji dżdżownic na obszarach, na których powodują one negatywne skutki.

Clive A. Edwards, amerykański biolog gleby, wniósł znaczący wkład w badania dżdżownic i ich rolę w ekologii. Edwards zbadał sposoby interakcji dżdżownic z innymi organizmami glebowymi, takimi jak bakterie i grzyby, i wykazał ich znaczenie w promowaniu zdrowia i żyzności gleby. Badał również wpływ różnych praktyk rolniczych na populacje dżdżownic, w tym stosowanie pestycydów i maszynową uprawę roli.

To tylko kilka przykładów z szerokiego grona naukowców, którzy przez lata badali dżdżownice. Od taksonomii po fizjologię, od ekologii po gleboznawstwo, dżdżownice przyciągają uwagę badaczy z wielu różnych dziedzin. Dzięki swojej pracy naukowcy pomogli rzucić światło na niewiarygodne znaczenie tych małych, ale potężnych w swojej masie stworzeń, w utrzymaniu zdrowia i produktywności naszych gleb i ekosystemów.

Przyjrzyjmy się teraz lepiej dżdżownicom, „po permakulturowemu” poznając ich potrzeby, funkcje które pełnią i wrodzoną charakterystykę, czyli po prostu wykonajmy rozszerzoną Analizę Elementu o nazwie „Dżdżownica”.

Potrzeby dżdżownic

Aby dobrze się rozwijać, dżdżownice potrzebują pewnych warunków, które zapewnią im odpowiednie środowisko do wzrostu, rozmnażania i wykonywania podstawowych funkcji ekologicznych. Oto niektóre z kluczowych czynników, które sprawiają, że dżdżownice dobrze się rozwijają:

Materia organiczna: Dżdżownice rozwijają się na materii organicznej, takiej jak liście, ścinki trawy i inne szczątki roślin. Ten materiał dostarcza im składników odżywczych potrzebnych do wzrostu i rozmnażania. Dodając do gleby materię organiczną, ogrodnicy i rolnicy mogą pomóc stworzyć korzystne środowisko dla rozwoju dżdżownic.

Wilgoć: Dżdżownice potrzebują wilgoci, aby przetrwać, ponieważ oddychają przez skórę. Jeśli gleba jest zbyt sucha, dżdżownice mogą mieć trudności z oddychaniem i mogą ulec odwodnieniu. Jeśli jednak gleba jest zbyt mokra, może stać się podmokła, co może udusić dżdżownice. Idealny poziom wilgoci dla dżdżownic to około 50-80% pojemności polowej (czyli ilości wody jaką gleba jest w stanie samoczynnie zatrzymać po intensywnych opdadach).

pH gleby: Dżdżownice preferują gleby od obojętnych do lekko kwaśnych, o pH w zakresie 6,0-7,5. Jeśli gleba jest zbyt kwaśna lub zasadowa, dżdżownice mogą musieć walczyć o przetrwanie. Ogrodnicy mogą regulować pH gleby, dodając w razie potrzeby preparaty wapniowe lub siarkowe.

Temperatura: Dżdżownice są najbardziej aktywne i rozwijają się w glebach o temperaturze od 12 do 25 ° C. Jeśli gleba jest zbyt zimna, dżdżownice mogą stać się mniej aktywne i mogą nie być w stanie wykonywać swoich podstawowych funkcji. Z drugiej strony, jeśli gleba jest zbyt gorąca, dżdżownice mogą walczyć o przetrwanie.

Tekstura gleby: Dżdżownice preferują gleby luźne, z dużą ilością przestrzeni dla przepływu powietrza i wody. Jeśli gleba jest zbyt zbita lub gliniasta, dżdżownice mogą mieć trudności z zakopywaniem się i poruszaniem się w glebie. Dodanie materii organicznej i stosowanie dodatków do gleby, takich jak piasek lub perlit, może pomóc poprawić teksturę gleby i stworzyć bardziej sprzyjające środowisko dla dżdżownic.

Unikanie chemikaliów: Dżdżownice są wrażliwe na chemikalia, takie jak pestycydy, herbicydy i nawozy. Te chemikalia mogą zaszkodzić, a nawet zabić dżdżownice, dlatego ważne jest, aby unikać ich stosowania na obszarach, na których występują dżdżownice. Stosowanie organicznych lub naturalnych alternatyw do zwalczania szkodników i nawożenia roślin może pomóc w utrzymaniu populacji dżdżownic.

Podsumowując, dżdżownice rozwijają się w środowiskach, które zapewniają im materię organiczną, wilgoć, pH gleby od obojętnego do lekko kwaśnego, umiarkowane temperatury, luźną i kruchą konsystencję gleby oraz brak szkodliwych chemikaliów. Warto tworzyć korzystne środowisko dla dżdżownic, aby pomóc w utrzymaniu tych ważnych organizmów w naszych grządkach, ogrodach, pastwiskach czy sadach.

Co szkodzi dżdżownicom

Dżdżownice są podatne na szereg zagrożeń. Oto niektóre z czynników, które mogą zaszkodzić dżdżownicom:

Chemikalia: Wiele substancji chemicznych używanych w rolnictwie, takich jak pestycydy i nawozy, może być szkodliwych dla dżdżownic. Te chemikalia mogą zmniejszyć populacje dżdżownic, zabijając je bezpośrednio lub zmniejszając ich bazę pokarmową. Ponadto niektóre chemikalia mogą zmieniać pH gleby, co może sprawić, że gleba będzie mniej gościnna dla dżdżownic.

Orka: Orka lub inne mechaniczne naruszenie gleby może być szkodliwe dla dżdżownic. Uprawa gleby może rozbić korytarze dżdżownic i zniszczyć ich siedlisko, utrudniając im przetrwanie. Ponadto uprawa może narazić dżdżownice na ataki drapieżników i zmniejszyć ich bazę pokarmową.

Ubicie gleby: Zagęszczenie gleby może być szkodliwe dla dżdżownic, ponieważ może zmniejszyć dopływ powietrza i utrudnić poruszanie się dżdżownic w glebie. Nowoczesne praktyki rolnicze, takie jak stosowanie ciężkich maszyn i nadużywanie nawozów, mogą prowadzić do ubicia gleby.

Utrata siedlisk: Dżdżownice potrzebują określonego rodzaju siedliska, aby przetrwać, a zmiany w użytkowaniu gruntów mogą mieć wpływ na ich populacje. Na przykład przekształcenie siedlisk naturalnych w grunty rolne może zmniejszyć populacje dżdżownic.

Zmiany klimatu: Zmiana klimatu może wpływać na dżdżownice na wiele sposobów. Zmiany temperatury i wzorców opadów mogą zmienić czas aktywności dżdżownic, podczas gdy ekstremalne zjawiska pogodowe, takie jak susze i powodzie, mogą być szkodliwe dla ich populacji.

Funkcje dżdżownic – biologia gleby

Dżdżownice są niezwykle ważne w biologii gleby, ponieważ odgrywają kluczową rolę w utrzymaniu jej zdrowia i żyzności. Te małe, ale potężne w swojej masie stworzenia są istotną częścią sieci pokarmowej gleby, przyczyniając się do obiegu składników odżywczych, poprawy struktury gleby i wzrostu roślin. Oto kilka kluczowych powodów, dla których dżdżownice są tak ważne w biologii gleby:

Obieg składników odżywczych: Dżdżownice są ważnymi reducentami, rozkładającymi materię organiczną, taką jak liście, szczątki roślin czy martwe bezkręgowce. Podczas trawienia tego materiału uwalniają składniki odżywcze, takie jak azot, fosfor i potas, z powrotem do gleby, gdzie mogą one zostać pobrane przez rośliny. Pomaga to w utrzymaniu żyzności gleby i wspiera wzrost roślin (proces ten w rzeczywistości jest dużo bardziej skomplikowany, uprosiłem go tutaj celowo aby czytelnicy się nie pospali).

Struktura gleby: Dżdżownice odgrywają ważną rolę w utrzymaniu struktury gleby poprzez jej przekopywanie i tworzenie kanalików. Kanaliki te pomagają poprawić napowietrzanie gleby i infiltrację wody, co z kolei wspiera zdrowy wzrost korzeni i ułatwia pobieranie składników odżywczych przez rośliny. Nory tworzą również przestrzenie, w których powietrze i woda mogą przemieszczać się w glebie, co pomaga zapobiegać ubiciu i poprawia drenaż. Proces mieszania gleby przez dżdżownice nazywamy bioturbacją i jego obserwacja jest fascynująca, aczkolwiek długotrwała.

Agregacja gleby: Dżdżownice pomagają w tworzeniu agregatów glebowych, czyli tak zwanej struktury gruzełkowatej, połykając cząsteczki gleby i materię organiczną, a następnie wydalając je w postaci bogatych w składniki odżywcze odchodów. Są one spajane przez substancję zwaną humusem, która pomaga tworzyć stabilne agregaty w glebie. Agregaty te stabilizują glebę, zapobiegają erozji i poprawiają zdolność zatrzymywania wody.

Aktywność drobnoustrojów: Dżdżownice odgrywają ważną rolę w stymulowaniu aktywności drobnoustrojów w glebie. Poruszając się w glebie, rozkładają materię organiczną i uwalniają składniki odżywcze, co pomaga stworzyć sprzyjające środowisko dla pożytecznych bakterii, pierwotniaków, nicieni i grzybów. Organizmy te pomagają dalej rozkładać materię organiczną, uwalniając dodatkowe składniki odżywcze i wpływają pozytywnie na zdrowie gleby.

Wzrost roślin: Dżdżownice są również ważne dla wspierania wzrostu roślin. Uwalniając składniki odżywcze do gleby, sprawiają, że są one bardziej dostępne dla roślin. Pomagają również poprawić strukturę gleby, co wspiera zdrowy wzrost korzeni i pobieranie składników odżywczych przez rośliny. Ponadto badania wykazały, że dżdżownice mogą pomóc w zwalczaniu chorób przenoszonych przez glebę, co może być korzystne dla produkcji roślinnej.

Sekwestracja CO2: Dżdżownice odgrywają ważną rolę w obiegu węgla w glebie. Spożywając materiał roślinny i wydalając odpady bogate w składniki odżywcze, pomagają sekwestrować węgiel w glebie, co może pomóc w łagodzeniu zmian klimatycznych.

Co jedzą dżdżownice?

Jak już wspomniałem, dżdżownice są reducentami, co oznacza, że żywią się głównie martwym materiałem roślinnym i inną materią organiczną w glebie. Oto niektóre z kluczowych potraw z menu dżdżownicy:

Liście: Jednym z głównych źródeł pożywienia dla dżdżownic są opadłe liście. Dżdżownice zjadają liście rozkładające się w glebie, wydobywając składniki odżywcze i rozkładając materiał organiczny. Niektóre gatunki dżdżownic urządzają niezłe widowiska wciągając listki z powierzchni gleby do swoich norek – warto to poobserwować.

Szczątki roślinne: Oprócz liści dżdżownice zjadają również inne rodzaje resztek roślinnych, takie jak łodygi, gałązki i korzenie. Rozkładając ten materiał, uwalniają składniki odżywcze do gleby, a tam mogą być one pobierane przez inne rośliny.

Organizmy glebowe: Dżdżownice nie są wegetarianami. Żywią się również innymi organizmami glebowymi, takimi jak bakterie, grzyby i pierwotniaki, jak również martwe organizmy wielokomórkowe. Zjadając te organizmy, dżdżownice pomagają regulować liczebność drobnoustrojów glebowych i tym samym wspierają zdrowie gleby.

Odchody zwierzęce: Dżdżownice uwielbiają obornik. W naturze żywią się również odchodami zwierzęcymi, zarówno ptaków, jak i ssaków. Rozkładając ten materiał, dżdżownice pomagają w recyklingu składników odżywczych i przyczyniają się do szybszego ich.

Inna materia organiczna: Dżdżownice wykorzystują szeroką gamę innej materii organicznej w glebie, w tym rozkładające się warzywa, owoce, owady, inne martwe zwierzęta, a nawet inne dżdżownice.

Jakie pokarmy szkodzą dżdżownicom?

Dżdżownice to pracowite małe stworzenia, które mogą zamienić kuchenne resztki i inne materiały organiczne w bogaty w składniki odżywcze kompost. Mogą jeść szeroką gamę pokarmów, ale są pewne rzeczy, które są dla nich szkodliwe, a nawet toksyczne. O ile w naturze mogą sobie same dobierać menu, o tyle kompostując z pomocą dżdżownic powinniśmy unikać niektórych pokarmów.

Mięso i produkty mleczne: Te pokarmy są trudne do strawienia przez dżdżownice, a także mogą przyciągać niechciane szkodniki do naszych kompostowników. Nie zaleca się również podawać tłustych pokarmów, ponieważ mogą pokrywać skórę dżdżownic i utrudniać im oddychanie.

Owoce cytrusowe: Mogą wydawać się zdrowym dodatkiem na kompost, ale w rzeczywistości mogą być szkodliwe dla dżdżownic. Kwasy zawarte w tych owocach mogą podrażniać ich skórę, a nawet w większych stężeniach zabijać.

Pikantne przyprawy: Ostra papryka lub curry, również mogą stanowić problem gdyż dżdżownice mają bardzo wrażliwą skórę i układ pokarmowy, a ostre przyprawy mogą powodować podrażnienia i dyskomfort. Podobnie działa sól, powodując dodatkowo odwodnienie.

Cebula i czosnek: Chociaż te pokarmy są całkowicie bezpieczne dla ludzi, to zawierają związki, które w dużych ilościach mogą być szkodliwe dla dżdżownic.

Przetworzona, paczkowana żywność: Często zawiera konserwanty, chemikalia lub dodatki, które mogą być szkodliwe dla dżdżownic, a także mogą zakłócać proces kompostowania.

Dobra nowina jest natomiast taka, że wszystkie te produkty można bez problemu kompostować na gorąco, metodą Berkeley, bez udziału dżdżownic.

Jakie zwierzęta żywią się dżdżownicami?

Dżdżownice są ważnym źródłem pożywienia dla wielu zwierząt, w tym ssaków, ptaków oraz bezkręgowców. Oto kilka przykładów zwierząt, które żywią się dżdżownicami:

Krety: Krety są dobrze znane ze swojego zamiłowania do dżdżownic, które stanowią dużą część ich diety. Krety mają wyspecjalizowane przystosowania, które pozwalają im polować na dżdżownice w podziemnych norach.

Ptaki: Wiele gatunków ptaków, w tym rudziki, drozdy i szpaki, żywi się dżdżownicami. Ptaki zazwyczaj lokalizują dżdżownice za pomocą wzroku lub dźwięku i wydobywają je z gleby za pomocą dziobów. Również nasz domowy drób, szczególnie kury, uwielbiają dżdżownice. Dzięki temu my z kolei korzystamy z grzebiącej funkcji kur.

Ropuchy i żaby: Wiadomo również, że ropuchy i żaby żywią się dżdżownicami. Zwykle lokalizują dżdżownice za pomocą wzroku lub wyczuwając wibracje w glebie.

Gryzonie: zdecydowana większość gryzoni nie pogardzi dżdżownicą, jeżeli znajdzie ją na powierzchni ziemi. Niektóre dzikie gryzonie, takie jak mysz zaroślowa, aktywnie polują na dżdżownice.

Chrząszcze: Niektóre gatunki chrząszczy, takie jak biegacze czy tęczniki, żywią się dżdżownicami. Te chrząszcze zazwyczaj polują na dżdżownice w nocy, kiedy są one najbardziej aktywne.

Mrówki: Wiemy, że niektóre gatunki mrówek żywią się dżdżownicami. Mrówki zazwyczaj lokalizują dżdżownice, które utknęły na powierzchni gleby po ulewnym deszczu.

Ryby i inne stworzenia wodne: gdy ulewne deszcze, powodzie, wylewy powodują że ląd znajduje się pod wodą, a dżdżownice usiłują uciec ze swych zalanych tuneli, ryby i inne wodne stwory mają prawdziwą ucztę. Przy normalnym stanie wody, ryby żywią się dżdżownicami, które nieopatrznie wpadły do wody. Jak chyba każdy wie, dżdżownice to jedna z najlepszych przynęt wędkarskich na ryby.

Dżdżownice w ludzkiej diecie

Dżdżownice są jadalne i są spożywane w niektórych kulturach na całym świecie. W wielu krajach są uważane za przysmak i są częścią tradycyjnej diety. Oto kilka przykładów:

Afryka: W wielu częściach Afryki Subsaharyjskiej dżdżownice są powszechnym źródłem białka. Zwykle są zbierane z gleby w porze deszczowej, kiedy jest ich najwięcej. Często są gotowane lub pieczone i podawane z warzywami.

Azja: W licznych krajach Azji, takich jak Chiny, Japonia i Tajlandia, dżdżownice są również spożywane, a w niektórych przypadkach są stosowane jako składnik tradycyjnej medycyny. W Japonii dżdżownice są często suszone i mielone na proszek, który jest następnie stosowany jako suplement diety.

Ameryka Północna: Chociaż dżdżownice nie są tak powszechne jak w innych częściach świata, to są również spożywane w niektórych częściach Ameryki Północnej. Członkowie plemienia Ojibwa z Kanady tradycyjnie jedli dżdżownice, podobnie jak niektóre plemiona rdzennych Amerykanów na obszarach obecnych Stanów Zjednoczonych.

Europa: W niektórych częściach Europy, zwłaszcza we Francji, jeśli chcesz spróbować, możesz je znaleźć na niektórych specjalistycznych targach spożywczych lub w sklepach internetowych specjalizujących się w egzotycznej żywności. Jednak jest mało prawdopodobne, że znajdziesz je w menu typowej restauracji.

Dżdżownice zawierają te same ważne dla życia aminokwasy co wołowina. W suchej masie znajduje się 60 procent białka, 10 procent tłuszczu, a także wapń i fosfor w znaczących ilościach.

Warto zauważyć, że chociaż dżdżownice są jadalne, to należy zachować ostrożność podczas ich spożywania. Dżdżownice mogą zawierać szkodliwe patogeny lub toksyny, zwłaszcza jeśli były narażone na działanie chemikaliów lub innych zanieczyszczeń w glebie. Dlatego dżdżownice należy spożywać tylko wtedy, gdy zostały zebrane z czystego i bezpiecznego środowiska.

Cechy wrodzone

Polskie dżdżownice

W Polsce stwierdzono występowanie 32 gatunków dżdżownicowatych, wśród których pospolitych i często spotykanych jest zaledwie około 10.

W większości środowisk strefy nizinnej kraju dominują przeważnie tylko 2–4 gatunki. Rozmieszczenie dżdżownic w glebie zależy przede wszystkim od cech poszczególnych gatunków, a w pierwszym rzędzie od ich wymagań pokarmowych.

Niektóre odżywiają się na powierzchni i żyją w górnej warstwie gleby, są to gatunki powierzchniowe. Osobniki tych gatunków posiadają wyraźne czerwone lub czerwono-fioletowe ubarwienie części grzbietowej oraz spłaszczony tylny koniec ciała.

Drugą grupę stanowią gatunki typowo glebowe, które żyją w głębi ziemi, rzadko wychodzą na powierzchnię i nie posiadają zabarwienia – określamy je jako glebowe albo glebożerne.

Pośrednie miejsce zajmuje dżdżownica ziemna(Lumbricus terrestris) pospolicie nazywana rosówką – największy wśród pospolitych u nas gatunków, świetny jako przynęta na ryby, ale niekoniecznie do kompostowania.

Z naszego punktu widzenia ideałem jest kompostowiec różowy – Eisenia fetida, który rozdrabnia to, co znajdzie na powierzchni ziemi i przerabia na cenny wermikompost.

Dżdżownice świata (a nawet światów)

Największe dżdżownice na Ziemi należą do rodzaju „Microchaetus”, który obejmuje kilka gatunków gigantycznych dżdżownic afrykańskich. Mogą one dorastać do 6,7 metra długości i 2,5 centymetra średnicy, co czyni je jednymi z największych pierścienic na świecie. Aby spojrzeć na to z perspektywy, w pełni rozwinięta dżdżownica Microchaetus może być dłuższa niż szkolny busik.

Co ciekawe, gigantyczne afrykańskie dżdżownice mają pewne podobieństwa z piaskowymi czerwiami znanymi w powieści science fiction Franka Herberta „Diuna”. W powieści czerwie piaskowe to masywne stworzenia zamieszkujące pustynną planetę Arrakis. Mogą dorastać do kilkuset metrów długości i tak jak nasze dżdżownice, są istotną częścią ekosystemu planety.

Podobnie jak gigantyczne afrykańskie dżdżownice, czerwie z „Diuny” są przystosowane do życia w ekstremalnym środowisku. Są w stanie przetrwać w trudnych warunkach pustynnych, zakopując się głęboko w piasku i wydobywając składniki odżywcze z gleby. Tak samo gigantyczne dżdżownice afrykańskie są w stanie rozwijać się w afrykańskich glebach, które często są ubogie w składniki odżywcze i materię organiczną, dzięki swej zdolności do rozkładania materii organicznej i przyspieszania obiegu składników odżywczych w glebie.

Podczas gdy gigantyczne afrykańskie dżdżownice i czerwie z Arrakis mogą wydawać się fantastycznymi stworzeniami, wszystkie one służą jako przypomnienie niesamowitej różnorodności życia na Ziemi i wielu fascynujących adaptacji, które organizmy rozwinęły, aby przetrwać w różnych środowiskach.

Liczebność dżdżownic w glebie

Liczba dżdżownic żyjących w glebie może się różnić w zależności od wielu czynników, w tym rodzaju gleby, klimatu i praktyk ogrodniczych czy rolniczych na przykład. Ogólnie rzecz biorąc, zdrowa gleba ogrodowa może utrzymać dużą populację dżdżownic, podczas gdy zdegradowana gleba polna może zawierać ich mniej.

W zdrowej glebie nierzadko można znaleźć dziesiątki, a nawet setki dżdżownic na metr kwadratowy. Na przykład badanie przeprowadzone w Wielkiej Brytanii wykazało, że zdrowa gleba ogrodowa (tradycyjny ogród angielski) może pomieścić do 20 dżdżownic na metr kwadratowy, podczas gdy naturalna gleba użytków zielonych może być domem dla nawet 100 dżdżownic na tej samej powierzchni.

Zdegradowana gleba pól ornych może zawierać znacznie mniej dżdżownic. Badanie przeprowadzone w Stanach Zjednoczonych wykazało, że na polach rolniczych o wysokim poziomie uprawy i stosowania pestycydów było mniej dżdżownic niż na polach o bardziej zrównoważonych praktykach zarządzania. W szczególności badanie wykazało, że zdegradowane gleby polowe miały średnio 10 dżdżownic na metr kwadratowy, podczas gdy bardziej zdrowe gleby miały średnio 25 dżdżownic na tej powierzchni.

Warto zauważyć, że liczba dżdżownic może się różnić w zależności od pory roku, głębokości i lokalizacji w profilu glebowym. Na przykład populacje dżdżownic są zwykle większe wiosną i jesienią, kiedy wilgotność gleby jest optymalna. Ponadto różne gatunki dżdżownic mogą być bardziej powszechne w różnych regionach lub typach gleb.

Liczba dżdżownic żyjących w glebie może być dobrym wskaźnikiem stanu gleby. Zdrowa gleba o wysokiej zawartości materii organicznej i dobrej strukturze może wspierać kwitnącą populację dżdżownic, co z kolei może przyczynić się do obiegu składników odżywczych, agregacji gleby i innych ważnych funkcji ekosystemu. I odwrotnie, zdegradowane gleby o słabej strukturze gleby i środkach chemicznych mogą zawierać mniej dżdżownic i ogólnie mogą być mniej produktywne.

Permakulturowe ogrody, pola, sady, pastwiska i siedliska generalnie słyną z ponadprzeciętnej liczebności dżdżownic, do czego jeszcze wrócimy.

W dawnych czasach wyceniano wartość ziemi według ilości dżdżownic mieszkających w gruncie. Wydobywano bryłę ziemi na szerokość i głębokość ostrza szpadla i liczono w niej dżdżownice. Liczbę 20 sztuk i więcej uznawano za dobrą, natomiast poniżej czterech za fatalną. I dziś, nic się w tej materii tak naprawdę nie zmieniło.

O ile wszystkie dżdżownice w ziemi ważą tyle, co wszystkie zwierzęta na jej powierzchni, to są rejony, gdzie nie odgrywają niemal żadnej roli. Rejonem takim są tropiki, gdzie gleby w porze deszczowej są zbyt mokre.

Dżdżownice potrafią przepuścić przez swoje przewody pokarmowe ponad 20 ton gleby na hektar rocznie, ale jest to niczym w porównaniu z tym, ile przerabiają bakterie i grzyby. Pamiętajmy, że jak mawiamy w permakulturze – nieważne ile zasobu mamy, ważne ile razy jesteśmy w stanie go zawrócić i z niego skorzystać. Nie inaczej jest w przypadku gleby – im więcej istot żywych ją przerabia, tym lepiej.

Cykl rozrodczy dżdżownic

Dżdżownice są hermafrodytami, co oznacza, że mają zarówno męskie, jak i żeńskie narządy rozrodcze. Jednak nadal potrzebują partnera do reprodukcji. W rozmnażaniu dżdżownic wyróżniamy następujące etapy:

Krycie: Aby się rozmnażać, dżdżownice najpierw muszą się nieco „pokochać”, zwykle (o zgrozo) na pierwszej randce. Podczas krycia dwie dżdżownice spotykają się i wymieniają plemniki. Zwykle zachodzi to poprzez rozciąganie ich ciał i stykanie się powierzchniami brzusznymi. Po wymianie plemników każda dżdżownica będzie zdolna produkować jaja.

Produkcja jaj: Po kryciu każda dżdżownica produkuje kokon jajowy, która zawiera kilka zapłodnionych jaj. Liczba jaj w każdym kokonie może się różnić w zależności od gatunku, ale najczęściej jest ich od kilku do nawet 20.

Inkubacja: Kokony jajowe są następnie inkubowane w ciele dżdżownicy przez kilka tygodni. W tym czasie zarodki rozwijają się i rosną.

Wylęganie: Gdy zarodki są w pełni rozwinięte, z kokonów wykluwają się młode dżdżownice. Są one w pełni ukształtowane i mogą zakopywać się i żerować niemal natychmiast po wykluciu.

Tempo rozmnażania się dżdżownic może się różnić w zależności od wielu czynników, w tym gatunku dżdżownicy, temperatury i wilgotności gleby oraz dostępności pożywienia i innych zasobów. Ogólnie rzecz biorąc, dżdżownice są w stanie rozmnażać się dość szybko, a wiele gatunków produkuje kilka kokonów rocznie. Niektóre gatunki są w stanie wyprodukować aż trzy lub cztery kokony z jajami miesięcznie, podczas gdy inne mogą produkować tylko jeden lub dwa kokony rocznie.

U dżdżownic z rodzin Lumbricidae i Megasceloidae występuje zjawisko partenogenezy, co oznacza, że młode powstają z niezapłodnionych jaj. Obecność partenogenezy wiąże się z występowaniem osobników o zredukowanych elementach męskich układu rozrodczego, poliploidalnych i mających większe możliwości do kolonizacji nowych terenów.

Zimowanie dżdżownic

Dżdżownice są zwierzętami zmiennocieplnymi, co oznacza, że temperatura ich ciała zależy od otoczenia. W miesiącach zimowych, kiedy temperatura spada poniżej zera, dżdżownice muszą podjąć odpowiednie kroki, aby przetrwać zimno. Oto kilka sposobów, dzięki którym dżdżownice są w stanie przetrwać zimę:

Zakopywanie się: Dżdżownice są w stanie przetrwać zimę, zakopując się głęboko w glebie, poniżej linii zamarzania. Linia zamarzania to głębokość, do której gleba zamarza i może się różnić w zależności od lokalizacji i surowości zimy. Zakopując się głęboko w glebie, dżdżownice są w stanie uniknąć ujemnych temperatur i utrzymać bardziej stabilne środowisko.

Anabioza: Oprócz zakopywania się w ziemi, dżdżownice mogą również wejść w stan spoczynku w miesiącach zimowych. W tym czasie ich metabolizm zwalnia i stają się znacznie mniej aktywne. Może to pomóc im oszczędzać energię i przetrwać zimno.

Środek przeciw zamarzaniu: Niektóre gatunki dżdżownic wytwarzają w swoich ciałach substancję podobną do środka zapobiegającego zamarzaniu, która pomaga im przetrwać mrozy. Substancja ta, podobna do stosowanego w samochodach płynu zimowego do spryskiwaczy czy chłodnic, zapobiega powstawaniu w ich komórkach kryształków lodu, które mogą powodować uszkodzenia ciała.

Hibernacja: W niektórych przypadkach dżdżownice mogą hibernować w miesiącach zimowych. Ukrywają się w osłoniętych miejscach, na przykład pod kłodami lub w pryzmach kompostu, i pozostają nieaktywne, dopóki wiosną pogoda się nie ociepli.

Pozostałe cechy wrodzone i ciekawostki

Dżdżownice są zdolne do regeneracji utraconych segmentów ciała. Niektóre gatunki potrafią zregenerować całe ciało z zaledwie kilku segmentów.

Niektóre gatunki dżdżownic mogą żyć do 10 lat.

Dżdżownice są w stanie każdego dnia zjadać ziemię w ilości odpowiadającej ich wadze.

Dżdżownice mają symbiotyczny związek z niektórymi bakteriami w jelitach. Bakterie te pomagają rozkładać celulozę i inne złożone związki organiczne w pożywieniu dżdżownic.

Dżdżownice są niezwykle silne jak na swój rozmiar. Niektóre gatunki mogą ciągnąć nawet sześciokrotność własnej wagi.

Dżdżownice mają pięć serc.

Dżdżownice mogą wyczuwać światło, wibracje i chemikalia w swoim środowisku poprzez wyspecjalizowane komórki w ich skórze zwane chemoreceptorami. Odbierają te czynniki jako zagrożenia i będą próbowały przed nim uciec.

Niektórzy twierdzą, że dżdżownice w Ameryce Północnej wyginęły w trakcie epoki lodowcowej i że zostały sprowadzone na ten kontynent przez europejskich osadników w XVII i XVIII wieku. Nieco przeczy temu fakt, że nie cały kontynent pokrywał lód w trakcie ostatniej epoki lodowcowej.

Dżdżownice w permakulturowym ogrodzie.

Dżdżownice są często nazywane najlepszymi pomocnikami w ogrodzie i to nie bez powodu. Znamy już te powody z informacji podanych powyżej, teraz je więc tylko podsumujmy.

Dżdżownice nazywa się tak dlatego, że są ekspertami w dziedzinie inżynierii gleby. Dżdżownice przekopują się przez glebę, tworząc sieci tuneli, które pomagają ją napowietrzać i poprawiać jej strukturę. Rozbijając ubitą glebę, dżdżownice ułatwiają przenikanie wody i powietrza, co z kolei może wspierać zdrowy wzrost roślin. Ponadto dżdżownice pomagają mieszać materię organiczną i składniki odżywcze w glebie, co sprzyja utrzymaniu żyzności gleby i promowaniu zdrowego wzrostu roślin.

Dżdżownice żywią się martwym materiałem roślinnym i inną materią organiczną w glebie, rozkładając ją i uwalniając składniki odżywcze, które mogą być pobierane przez rośliny. Przyspieszając krążenie składników odżywczych w glebie dżdżownice pomagają wspierać zdrowy wzrost roślin i przyczyniają się do poprawy ogólnego stanu ekosystemu i wzrostu bioróżnorodności.

Dżdżownice są również niezwykle odpornymi i zdolnymi do adaptacji stworzeniami. Są w stanie przetrwać w wielu rodzajach gleby i rozmaitych środowiskach, od pustyń po lasy deszczowe. Oznacza to, że mogą być pomocnym dodatkiem do każdego ogrodu, niezależnie od rodzaju gleby czy klimatu.

Wielu ogrodników twierdzi, że dżdżownice są nawet bardziej pomocne niż wolontariusze, którzy mogą zapewnić pracę i pomoc, ale nie są w stanie zaoferować takich samych długoterminowych korzyści ekosystemowi ogrodu, jakie mogą zaoferować dżdżownice.

Wolontariusze mogą pomagać w zadaniach takich jak sadzenie, pielenie czy zbiory, ale wpływ pracy wolontariuszy może być bardziej zależny od takich czynników, jak umiejętności, doświadczenie czy dyspozycyjność wolontariusza, podczas gdy dżdżownice zapewniają spójne i niezawodne wsparcie dla ekosystemu ogrodowego, o każdej porze dnia i nocy, przez niemal cały rok.

W bardzo dokładnie przebadanym ogrodzie leśnym o powierzchni 800 metrów kwadratowych, założonym wiele lat temu przez zmarłego niedawno klasyka brytyjskiej permakultury, Grahama Bella, żyją pod stopami ogrodników dwie tony dżdżownic. Jak mawiał Graham, dwie tony to odpowiednik dwudziestu solidnie zbudowanych, silnych mężczyzn – pomocników. Graham przez całe lata zamiast zapraszać wolontariuszy, budował więc dom dla dżdżownic – nie przekopując, nie używając chemii, grubo ściółkując glebę, dbając o jej wilgotność i starając się wzbogacać ją co roku w materię organiczną.

Jak mawiał Graham, jego podziemni pomocnicy nie biorą urlopów i wolnych weekendów, nie blokują łazienki i kanapy w salonie, i choć nieco spowalniają zimą to przecież pracują całkiem za darmo i wykonują swoje zadania perfekcyjnie bez nadzoru i instruktażu. Ponadto, wolontariusze przychodzą i odchodzą, a dżdżownice są zawsze.

Dlatego też, wspierając populacje dżdżownic w ogrodzie, ogrodnicy permakulturowi mogą tworzyć zdrową glebę, mieć zdrowe rośliny i dobrze prosperujący ekosystem. Dbajmy o dżdżownice, bo naprawdę warto 😊

Jeżeli spodobał Ci się ten artykuł, podziękuj autorowi na SUPPI.pl

Artykuł powstał dzięki wsparciu udzielonemu za pośrednictwem witryny https://patronite.pl/Permisie

Patroni Artykułu:
Mariusz
Patron Anonimowy
Patron Anonimowy
Patron Anonimowy
Patron Anonimowy
Patron Anonimowy
Patron Anonimowy
Patron Anonimowy
Patron Anonimowy
Patron Anonimowy
Patron Anonimowy
Patron Anonimowy
Patron Anonimowy
Patron Anonimowy
Patron Anonimowy
Patron Anonimowy
Patron Anonimowy
Patron Anonimowy
Patron Anonimowy
Patron Anonimowy
Patron Anonimowy
Patron Anonimowy
Patron Anonimowy
Patron Anonimowy

Dziękuję!